In Rotterdam, 1764-1776

Op 24 april 1763 trad Theodoor Victor van Berckel in de Sint-Jan van 's-Hertogenbosch in het huwelijk met Anna Maria Nouhuijs. Hiermee was een nieuwe fase aangebroken in zijn leven want zeer kort daarna vestigde het jonge paar zich in Rotterdam. Volgens de gegevens van het Rotterdams Stadsarchief werd Van Berckel 3 juni 1763, "onder acte van het Roomsch-Catholiek Armbestuur in de Leeuwenstraat, finaal in Rotterdam geadmitteerd". Daaruit mag niet de conclusie getrokken worden dat Van Berckel arm was. Het Armbestuur stond er garant voor dat de vreemdeling Van Berckel zelf in zijn onderhoud en dat van zijn gezin kon voorzien. Van Berckel vestigde zich als zelfstandig stempelsnijder. Het valt niet met zekerheid vast te stellen of hij in Rotterdam ook het vak van zilversmid uitoefende. Uit de archieven van de maasstad is bekend dat de meeste van de kinderen van het jonge echtpaar in Rotterdam werden geboren.

In de achttiende eeuw was het in chique kringen mode om ter gelegenheid van een huwelijksjubileum herdenkingspenningen te laten slaan. Deze penningen werden in beperkte oplage aan familieleden en belangrijke relaties uitgedeeld. Uiteraard waren dat kostbare geschenken die alleen de allerrijksten zich konden veroorloven. Zilver was immers erg duur en het laten maken van de stempels was ook niet goedkoop. Theodoor van Berckel heeft met name in zijn "Rotterdamse periode" een aantal van deze zogenoemde familiepenningen gemaakt. De vroegst bekende penning van dit type is uit 1764 en was bestemd voor het gouden huwelijk van Johanna Judith Josselin en Gerard de Jong, heer van Beek en Donk.

Gouden huwelijkspenning voor het echtpaar De Jong - Josselin, gevierd in 1764. Klik op de foto voor een uitvergroting.
Ex-veiling nr. 27, Karel de Geus - Veldhoven, april 2009.

In 1766 was stadhouder Willem V meerderjarig geworden. Van Berckel produceerde een hele reeks herdenkingspenningen voor de inhuldiging van de stadhouder, diens huwelijk met Wilhelmina van Pruisen en de geboorte van de kindertjes van het prinsenpaar. Zeer waarschijnlijk waren dit geen opdrachten, maar hoopte Van Berckel ze te slijten aan het oranjegezinde publiek. Van Berckel beeldde de jonge stadhouder op een aantal penningen af als Romeinse krijgsheer, compleet met kuras, draperieën en hermelijnen mantel. Als inspiratiebron gebruikte hij ongetwijfeld de voorbeelden van zijn leermeester Marmé. Die maakte enkele decennia eerder een serie medailles met de buste van de Pruisische koning Frederik de Grote. De overeenkomsten zijn duidelijk aanwezig.

Boven: Frederik de Grote door Marmé (1745), onder: twee bustes van Willem V door Van Berckel (1767 en 1766).
Klik op de foto voor een uitvergroting.

Net als voor 's-Hertogenbosch werden in Rotterdam van tijd tot tijd vroedschapspenningen geslagen. Omdat de stempels al ruim vijftig jaar niet waren vernieuwd, besloot het Rotterdamse gemeentebestuur op 4 juli 1769 een nieuwe vroedschapspenning te doen slaan. De opdracht werd gegund aan Theodoor van Berckel die inmiddels een behoorlijke reputatie had opgebouwd. De vroedschapspenning werd in 1770 gepresenteerd aan de Rotterdamse Raad.

Vroedschapspenning van de stad Rotterdam.
Klik op de foto voor een uitvergroting
Particuliere collectie.

De Rotterdamse archieven geven verder weinig informatie prijs over de handel en wandel van Van Berckel. Gelukkig hebben we het werk als stille getuige. Neem bijvoorbeeld het jaar 1772: in dat jaar vervaardigde Van Berckel een grote penning ter gelegenheid van de oprichting van het Haagse Genootschap "Kunstliefde Spaart Geen Vlijt" (4 januari 1772), een aantal gedenkpenningen voor de tweede eeuwfeesten van de bevrijding van Brielle en Vlissingen (april 1772) en West-Friesland (juli 1772), een herdenkingspenning voor de brand die de Amsterdamse Schouwburg in de as legde (7 mei 1772).

Het afbranden van de Amsterdamse Schouwburg op 7 mei 1772.
Klik op de foto voor een uitvergroting.
Particuliere collectie.

Dat Theodoor van Berckel als zelfstandig ondernemer actief was in Rotterdam, blijkt ook uit 'reclame' die hij voor zijn werk maakte in verschillende kranten uit die tijd. In de Rotterdamsche Courant valt op 24 september 1772 te lezen: "Door Theodor van Berckel, medailleur te Rotterdam is vervaardigd een medaille op de heuchlijke geboorte van Willem Frederik prins van Oranje-Nassau". Helaas weten we niet om welke penning het precies gaat, Van Berckel sloeg dat jaar drie varianten op dit thema.

De geboorte van prins Willem Frederik van Oranje-Nassau, de latere koning Willem I. Klik op de foto voor een uitvergroting.
Ex-veiling nr. 100, Jean Elsen - Brussel, maart 2009.


Deze pagina werd geprint van de website van het Van Berckel Genootschap
e-mail: - website: www.theodoorvanberckel.nl